کتاب بیشعوری اثر خاویر کرمنت (Khavier Crement) با نگاهی طنزآمیز، روانشناسانه و اجتماعی به بررسی یکی از معضلات رفتاری انسانها، یعنی «بیشعوری» میپردازد. او بیشعوری را نداشتن شعور اجتماعی، اخلاقی و انسانی تعریف میکند و معتقد است که این بیماری رفتاری، بهشدت در حال گسترش است.
۱. تعریف بیشعوری
خاویر کرمنت بیشعوری را نوعی بیماری رفتاری میداند که برخلاف نادانی، با سواد و آگاهی نیز ممکن است همراه باشد. فرد بیشعور آگاهانه به دیگران آسیب میزند اما خود را محق میداند. این رفتار با بیادبی، خودخواهی، و بیملاحظگی همراه است. نویسنده تاکید میکند که بیشعوری با موفقیت اجتماعی نیز منافاتی ندارد.
۲. بیشعوری در لباس شرافت
بسیاری از بیشعورها در ظاهر انسانهایی محترم، تحصیلکرده و حتی موفق هستند. آنها با عناوین مختلف، مانند پزشک، وکیل یا استاد دانشگاه، رفتارهای مخرب خود را توجیه میکنند. نویسنده هشدار میدهد که بیشعوری اغلب زیر نقاب موجه پنهان میشود. این تناقض، شناسایی بیشعوری را دشوارتر میسازد.
۳. دلایل گسترش بیشعوری
کرمنت معتقد است که جامعه مدرن با تشویق به رقابت، خودمحوری و بیتفاوتی، بستر رشد بیشعوری را فراهم کرده است. رسانهها، نظام آموزشی و حتی نهادهای مذهبی گاه ناخواسته به این روند کمک میکنند. افراد یاد میگیرند که برای رسیدن به اهداف، از اخلاق صرفنظر کنند. در نتیجه، بیشعوری به یک الگوی رفتاری فراگیر تبدیل میشود.
۴. نشانههای بیشعوری
افراد بیشعور معمولاً رفتارهای خودخواهانه، تحقیرآمیز و سلطهجویانه دارند. آنها اشتباهات خود را نمیپذیرند و دیگران را مقصر میدانند. توانایی همدلی، مسئولیتپذیری و احترام به دیگران در آنها کاهش یافته است. کرمنت تاکید دارد که این افراد اغلب از رفتار خود آگاه نیستند یا آن را فضیلت میدانند.
۵. بیشعوری پنهان در روابط شخصی
بیشعوری تنها در فضای عمومی یا محیط کار بروز نمیکند، بلکه در روابط خانوادگی، عاطفی و دوستانه نیز وجود دارد. فرد بیشعور ممکن است با کنترلگری، تحقیر یا سوءاستفاده عاطفی، اطرافیان را تحت فشار بگذارد. این نوع رفتارها بهتدریج بنیان رابطه را از بین میبرند. نویسنده معتقد است درمان بیشعوری باید از درون خانواده آغاز شود.
۶. راههای تشخیص بیشعوری در خود
کتاب بخشی از مطالب را به خودآزمایی و تشخیص بیشعوری در خود اختصاص داده است. نویسنده میگوید که پذیرش این مشکل نخستین گام درمان است. تمرینهایی برای افزایش آگاهی، همدلی، و بازنگری در رفتارهای روزمره ارائه میدهد. هدف نهایی، جایگزینی خودخواهی با شعور اجتماعی است.
۷. مراحل درمان بیشعوری
درمان بیشعوری شبیه به ترک اعتیاد است و نیاز به پذیرش، تلاش مستمر و پشتیبانی دارد. کرمنت الگویی مشابه جلسات دوازدهگانه ارائه میدهد و بر خودشناسی، فروتنی و اصلاح رفتار تاکید دارد. افراد باید مسئولیت کارهای خود را بپذیرند و در جهت تغییر گام بردارند. این مسیر زمانبر اما ممکن است.
۸. نقش جامعه در کاهش بیشعوری
در پایان، نویسنده تاکید میکند که مبارزه با بیشعوری تنها وظیفه افراد نیست، بلکه جامعه نیز باید در این مسیر فعال شود. با ترویج احترام، آموزش اخلاقی، و نقد رفتارهای نادرست، میتوان این پدیده را مهار کرد. رسانهها، آموزشوپرورش و خانوادهها نقش کلیدی دارند. تنها با همدلی و آگاهی جمعی میتوان شعور را جایگزین بیشعوری کرد.